درباره حافظ شاعر قرن هشتم بسیار گفته اند وبسیار هم ناگفته مانده است.ومی توان گفت یکی از ناگفته های شعر حافظ تجلی وتبلور ویژگی های تراژیک زندگی انسان با ابعاد وساحت های متفاوت است.حافظ انسان اندیشمند بوده است ونگران سرنوشت انسان.این نگرش های متفاوت به زندگی انسان در شعر های او که همچون تابلوهای زنده ،متحرک وپویاست مصور است.حافظ به عنوان یک سوپر من وبه عنوان یک ابر انسان وبه عنوان روشنفکر زمان خود که نمی توانسته است با زندگی معمولی وگیاهی خود کنار بیاید ،دست به مهندسی وترسیم آرمانشهری می پردازد که نظیر آن را کمتر می توان در بین جوامع انسانی که از نگاه دیگر شاعران ونویسندگان مطرح شده است یافت.واین ادعا را می توان ازشعرهای آغازین غزلیات او ادراک نمود.
الا یا ایها الساقی ادر کاسا وناولها
که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل ها
بیت مزبور که یکی از بحث انگیزترین بیت های حافظ به شمار می رود وبرخی ها معتقدند که حافظ آن را از شعر یزید با مطلع
انا المسموم ما عندی بتریاق ولا راقی
ادرکاسا وناولها الا یا ایهااساقی
سروده است که البته برخی اثبات کرده اند که از یزید نیست دارای دو واژه ی کلیدی مهم ساقی وعشق است.اینکه چرا حافظ در این بیت به ساقی متوسل می شود واز به گردش در آوردن کاسه شراب واز عشق که با مشکل ها وسختی هاست سخن گفته است می تواند پاسخ های متعددی داشته باشد.اما به راستی واژه عشق که در قرآن اصلا نیامده است ودربسیاری از کتب عرفانی ودردواوین شعرا مخصوصا در دیوان حافظ با بسامد بسیار بالا تکرار شده است دارای چه معانی است.حافظ درابیات دیگری نیز به این موضوع اشاره کرده است که عشق با غم و اندوه همراه است.وگاهی عشق را به دریایی کرانه ناپدید مانند کرده است کرده است که موج های آن خون فشان است.
چو عاشق می شدم گفتم که بردم گوهر مقصود
ندانستم که این دریا چه موج خون فشان دارد
حال این سوال مطرح است که اصلا عشق چیست؟چه معنای ظاهری وچه معنای ضمنی و پنهانی دارد ؟خود بحثی است که فلسفه ای دارد که بدون پرداختن به آن معانی فلسفی عشق گشودن معنی رمزی ورازگونه آن نیز دشوار است.
اینکه چرا باید دیوان حافظ با چنین غزلی افتتاح شود وصحت انتساب این غزل به حافظ تا چه پایه است در نزد بسیاری از شارحان خالی ازبحث مانده وجا دارد چنین غزلی که صدر نشین دیوان خواجه شیراز است البته با تفسیر درخور شرح کرده شود.تا خوانندگان حافظ که بیشتر جوانانند با معمای عشق در دیوان حافظ آشنا گردند.البته برای آشنا شدن با چنین معمایی باید با اسرار ورموزشعر حافظ آشنا شد که به تعبیر خود خواجه:
تا نگردی آشنا زین پرده رمزی نشنوی. گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش.
کلمات کلیدی:
